چهره ماندگار علوم انسانی

زیست اخلاقی، مسئولیت پذیری در قبال حقوق همه صاحبان حق ( شامل خودِ کنشگر) در جای جای زندگی شخصی، شغلی و شهروندی است. مسئولیت پذیری اخلاقی، خود، یک منش فضیلت و دارای چهار مولفه است: حساس بودن به حقوق افراد، شناخت تفصیلی صاحبان حق و حقوق آنان، پای بندی به آن حقوق، پاسخگویی در قبال کنش. پاسخگویی، خود یک منش فضیلت است و شامل به رسمیت شناختن نقد و توضیح خواهی صاحبان حق، آمادگی پاسخ به نقد، ارائه پاسخ روشن و موجه و در نهایت عذر خواهی و جبران.

خوب، دشمن عالی است. سازمان ها به رشد اخلاقی به معنای گذار از وضعیت موجود اخلاقی( بد یا خوب) به وضعیت مطلوب ( خوب یا عالی) نیاز دارند. رشد اخلاقی نیازمند الگوی علمی و فن آوری است. رشد اخلاقی را، چرخه‌ای دارای چهار مرحله تامین می‌کند: یک، شناخت تحلیلی وضعیت موجود اخلاقی شامل قوت ها، ضعف ها، زمینه ها، موانع، تهدیدها و فرصت ها. دو، ترسیم وضعیت مطلوبِ اخلاقی، قابل تحقق در برنامه معین مثلا سه ساله. سه، طراحی و اجرای الگوی گذار از وضعیت موجودِ اخلاقی به وضعیت مطلوب در دوره معین زمانی (مثلا سه ساله) و از جمله شامل برنامه‌های عملیاتی. چهار، حسابرسی سالانه اخلاق، شامل سنجش میزان موفقیت برنامه‌های عملیاتی گذار از وضعیت موجود به وضعیت مطلوب.

هریک از مراحل چهارگانه نیازمند ابزارها و روش‌های معین است.

الگوی ارتقای اخلاقی سازمان، گام‌های زیر بنیان نقشه عملیاتی رشد اخلاقی سازمان را رقم می زند:

• گام نخست، ارزیابی و سنجش وضعیت موجود اخلاقی شامل همه شئون حرفه ای در سازمان ( از سندهای بالا دستی تا فرایندهای حرفه ای و ...).
• گام دوم، تدوین سند جامع اخلاقی قابل تحقق در برنامه معین.
• گام سوم، تدوین و اجرای برنامه بازانگاری اخلاقی در سازمان شامل هفت فرمان ( کتاب مدیریت انگاره).
• گام چهارم، آموزش اثر بخش اخلاق برای منابع انسانی بر پایه سند جامع اخلاقی سازمان.
• گام پنجم، طراحی و تدوین برنامه‌های ارتقای انگیزه اخلاقی با هدف رشد خودانگیختگی اخلاقی منابع انسانی.
• گام ششم، آموزش مهارت‌های ادراکی و رفتاری اخلاق حرفه‌ای شامل مهارت تصمیم سازی اخلاقی، مهارت مواجهه با تعارضات و دو راهه‌های اخلاقی، مهارت مواجهه با رفتارهای غیر اخلاقی در سازمان، راهبردها ومهارت‌های رهبری اخلاقی سازمان.
• گام هفتم، طراحی و اجرای برنامه بهبود، بازمهندسی و بازساختاری اخلاقیِ نظام ها و فرایندهای حرفه ای.
• گام هشتم، حمایت حقوقی از اخلاق در سازمان.

دوره های آموزش موثر اخلاق از سه طریق ارائه می شود.

• یک، ارائه حضوری کارگاه های آموزشی در سازمان ها
• دو، ارائه برخط آموزش های اخلاقی در یادپدیا (Yadpedia)
• سه، ارائه حضوری آموزش اخلاق به وسیله همکارانی که زیر نظر استاد فعالیت می کنند و بر کیفیت آموزش آن ها اطمینان وجود دارد.

اخلاق کاربردی در واقع کاربست تحلیلی و انتقادی اخلاق در موقعیت معین است. کاربرد اخلاق نیازمند به شناخت مسئولیت های اخلاقی، مشاوره خواهی از متخصصان و ممارست است.

شیوه تدوین سند جامع اخلاقی در عملیاتی شدن آن نقش مهم دارد. چند نکته روشی قابل توصیه است:

• یک، سند جامع اخلاقی به اشراف یک متخصص دارای تجارب مرتبط باشد.
• دو، مشارکت اکثری منابع انسانی و ذینفعان اهمیت فراوان دارد.
• سه، فراگیری، سادگی در زبان، انسجام و قابلیت تحقق، شروط یک سند جامع اخلاقی است.
• چهار، روایی سنجی و انسجام سنجی بسیار مهم است.
• پنج، الگوی تدوین تعاملی است و از طریق تعامل دو روش قیاسی و استقرایی انجام می شود.
• شش، اغلب یک مکتب اخلاقی را باید پایه قرار داد ولی امروزه به شیوه های تلفیقی توجه می شود. کتاب اخلاق سازمانی ( انتشارات سازمان مدیریت صنعتی) راهگشا است.